Project Gutenberg's Latin Vulgate, Esther: Liber Esther, by Anonymous

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: Latin Vulgate, Esther: Liber Esther

Author: Anonymous

Posting Date: April 15, 2013 [EBook #826]
Release Date: February, 1997
First Posted: February 11, 1997

Language: Latin

Character set encoding: ASCII

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LATIN VULGATE, ESTHER ***




Produced by Dennis McCarthy








(Latin Vulgate, Esther) : Liber Esther



This is a complete electronic ASCII text of the Book of Esther from the
Latin Clementine Vulgate, sections translated from the Greek Septuagint
included, with section headers, footnotes, and appendicies.



notes concerning this file:


transcriber:
Dennis McCarthy
261 South Colonial Homes Circle, N.W.
Atlanta, Georgia 30309-1226



Dedicated to the Memory of
Agnes Dorothy [Baxter] Aldridge (1909 November 22 - 1996 April 20)

1996 December 08
1997 February 02 (revised)

Source:
 P. Michael Hetzenauer, Ord. Min. Cap. editor.
   Biblia Sacra Vulgatae Editionis:
   Sixti V Pont. Max. Iussa Recognita et Clemens VIII Auctoritate Edita.
   Neo Eboraci et Cincinnati: apud Fr. Pustet & Co. 1914.


I have transcribed from this source as accurately as possible for
this e-text, with the following changes:
1) I formatted each verse into a separate line and added the chapter
number to each verse number.  In doing this I lost the source's
paragraph structure.
2) I exploded the ligatures for "ae" and "oe" into two characters
rather than one character for each diphthong.
3) I capitalized all of the section headings which were either in
bold or italicized print originally.  These sections headings may
not be original to the Vulgate, but then neither are verse numbers.
4) I have included alternate line numbers in the headers to the
sections translated from the Greek Sepuagint version.  These
alternate chater/verse numbers correspond to the numbering of these
sections in the New American Bible, which follows the Septuagint
arrangement, rather than the Vulgate arrangement which places all
of those sections at the end.
5) In all references to verses I used a colon to separate the
chapter number and verse number rather than a comma as in the source.
6) I placed the footnote designators in parentheses and re-lettered
them for the whole body of the text.  The original recycled to "a"
for each new page.  I also arranged the cross reference footnotes
themselves into one chart at the end of the text.
7) I moved the marginal notations into an appendix.

Please note that some sentence-like sections end with a period, but
the following line does not begin with a capital letter.  I recommend
that this format remain.  The source's editor seems to have been
quite confident in the propriety of this approach.  I have retained
all of the source's capitalization and punctuation except for the
section headers.

65 is the target line length, but because of the length of many
of the Latin words, my desire not to create "orphan" words, and
a genuine lack of talent on the part of the transcriber for such
matters, the margination is rather ragged.






LIBER ESTHER.





PARS PRIOR.
NARRATIONES PROTOCANONICAE, 1:1-10:3.




I. PERICULUM IUDAEORUM, 1:1-4:17.


1. REGINA VASTHI EICITUR, 1:1-22.


1:1 In diebus Assueri, qui regnavit ab India usque Aethiopiam
super centum viginti septem provincias:

1:2 quando sedit in solio regni sui, Susan civitas regni eius
exordium fuit.

1:3 Tertio igitur anno imperii sui fecit grande convivium cunctis
principibus, et pueris suis, fortissimis Persarum, et Medorum inclytis,
et praefectis provinciarum coram se,

1:4 ut ostenderet divitias gloriae regni sui, ac magnitudinem,
atque iactantiam potentiae suae, multo tempore, centum videlicet
et octoginta diebus.

1:5 Cumque implerentur dies convivii, invitavit omnem populum,
qui inventus est in Susan, a maximo usque ad minimum: et iussit
septem diebus convivium praeparari in vestibulo horti, et nemoris,
quod regio cultu et manu consitum erat.

1:6 Et pendebant ex omni parte tentoria aerii coloris et carbasini
ac hyacinthini, sustentata funibus byssinis, atque purpureis,
qui eburneis circulis inserti erant, et columnis marmoreis fulciebantur.
Lectuli quoque aurei et argentei, super pavimentum smaragdino et pario
stratum lapide, dispositi erant: quod mira varietate pictura decorabat.

1:7 Bibebant autem qui invitati erant, aureis poculis, et aliis
atque aliis vasis cibi inferebantur.  Vinum quoque, ut magnificentia
regia dignum erat, abundans, et praecipuum ponebatur.

1:8 Nec erat qui nolentes cogeret ad bibendum, sed sicut rex statuerat,
praeponens mensis singulos de principibus suis ut sumeret unusquisque
quod vellet.

1:9 Vasthi quoque regina fecit convivium feminarum in palatio,
ubi rex Assuerus manere consueverat.

1:10 Itaque die septimo, cum rex esset hilarior, et post nimiam
potationem incaluisset mero, praecepit Maumam, et Bazatha, et Harbona,
et Bagatha et Abgatha, et Zethar, et Charchas, septem eunuchis,
qui in conspectu eius ministrabant,

1:11 ut introducerent reginam Vasthi coram rege, posito super caput
eius diademate, ut ostenderet cunctis populis et principibus
pulchritudinem illius: erat enim pulchra valde.

1:12 Quae renuit, et ad regis imperium, quod per eunuchos mandaverat,
venire contempsit.  Unde iratus rex, et nimio furore succensus,

1:13 interrogavit sapientes, qui ex more regio semper ei aderant,
et illorum faciebat cuncta consilio, scientium leges, ac iura maiorum:

(1:14 erant autem primi et proximi, Charsena, et Sethar, et Admatha,
et Tharsis, et Mares, et Marsana, et Mamuchan, septem duces Persarum,
atque Medorum, qui videbant faciem regis, et primi post eum residere
soliti erant)

1:15 cui sententiae Vasthi regina subiaceret, quae Assueri regis
imperium, quod per eunuchos mandaverat, facere noluisset.

1:16 Responditque Mamuchan, audiente rege, atque principibus,
Non solum regem laesit regina Vasthi, sed et omnes populos,
et principes, qui sunt in cunctis provinciis regis Assueri.

1:17 Egredietur enim sermo reginae ad omnes mulieres, ut contemnant
viros suos, et dicant: Rex Assuerus iussit ut regina Vasthi intraret
ad eum, et illa noluit.

1:18 Atque hoc exemplo omnes principum coniuges Persarum atque Medorum,
parvipendent imperia maritorum: unde regis iusta est indignatio.

1:19 Si tibi placet, egrediatur edictum a facie tua, et scribatur
iuxta legem Persarum atque Medorum, quam praeteriri illicitum est,
ut nequaquam ultra Vasthi ingrediatur ad regem, sed regnum illius,
altera, quae melior est illa, accipiat.

1:20 Et hoc in omne (quod latissimum est) provinciarum tuarum
divulgetur imperium, et cunctae uxores tam maiorum, quam minorum
deferant maritis suis honorem.

1:21 placuit consilium eius regi, et principibus: fecitque rex iuxta
consilium Mamuchan,

1:22 et misit epistolas ad universas provincias regni sui, ut quaeque
gens audire et legere poterat, diversis linguis et litteris, esse viros
principes ac maiores in domibus suis: et hoc per cunctos populos divulgari.



2. ESTHER ELIGITUR REGINA, 2:1-18.


2:1 His ita gestis, postquam regis Assueri indignatio deferbuerat,
recordatus est Vasthi, et quae fecisset, vel quae passa esset:

2:2 dixeruntque pueri regis, ac ministri eius: Quaerantur regi
puellae virgines ac speciosae,

2:3 et mittantur qui considerent per universas provincias puellas
speciosas et virgines: et adducant eas ad civitatem Susan, et tradant
eas in domum feminarum sub manu Egei eunuchi, qui est praepositus
et custos mulierum regiarum: et accipiant mundum muliebrem, et cetera
ad usus necessaria.

2:4 Et quaecumque inter omnes oculis regis placuerit, ipsa regnet
pro Vasthi.  Placuit sermo regi: et ita, ut suggesserant, iussit fieri.

2:5 Erat vir Iudaeus in Susan civitate, vocabulo Mardochaeus
filius Iair, filii Semei, filii Cis, de stirpe Iemini,

2:6 (a) qui translatus fuerat de Ierusalem eo tempore, quo Iechoniam
regem Iuda Nabuchodonosor rex Babylonis transtulerat,

2:7 qui fuit nutritius filiae fratris sui Edissae, quae altero
nomine vocabatur Esther: et utrumque parentem amiserat: pulchra nimis,
et decora facie.  Mortuisque patre eius ac matre, Mardochaeus sibi eam
adoptavit in filiam.

2:8 Cumque percrebruisset regis imperium, et iuxta mandatum illius
multae pulchrae virgines adducerentur Susan, et Egeo traderentur
Eunucho; Esther quoque inter ceteras puellas ei tradita est,
ut servaretur in numero feminarum.

2:9 Quae placuit ei, et invenit gratiam in conspectu illius.
Et praecepit eunucho, ut acceleraret mundum muliebrem, et traderet
ei partes suas, et septem puellas speciosissimas de domo regis,
et tam ipsam, quam pedissequas eius ornaret atque excoleret.

2:10 Quae noluit indicare ei populum et patriam suam:
Mardochaeus enim praeceperat ei, ut de hac re omnino reticeret:

2:11 qui deambulabat quotidie ante vestibulum domus, in qua electae
virgines servabantur, curam agens salutis Esther, et scire volens
quid ei accideret.

2:12 Cum autem venisset tempus singularum per ordinem puellarum,
ut intrarent ad regem, expletis omnibus, quae ad cultum muliebrem
pertinebant, mensis duodecimus vertebatur: ita dumtaxat, ut sex
mensibus oleo ungerentur myrrhino, et aliis sex quibusdam pigmentis
et aromatibus uterentur.

2:13 Ingredientesque ad regem, quidquid postulassent ad ornatum
pertinens, accipiebant: et ut eis placuerat, compositae de triclinio
feminarum ad regis cubiculum transibant.

2:14 Et quae intraverat vespere, egrediebatur mane, atque inde in
secundas aedes deducebatur, quae sub manu Susagazi eunuchi erant,
qui concubinis regis praesidebat: nec habebat potestatem ad regem
ultra redeundi, nisi voluisset rex, et eam venire iussisset ex nomine.

2:15 Evoluto autem tempore per ordinem, instabat dies, quo Esther
filia Abihail fratris Mardochaei, quam sibi adoptaverat in filiam,
deberet intrare ad regem.  Quae non quaesivit muliebrem cultum,
sed quaecumque voluit Egeus eunuchus custos virginum, haec ei ad
ornatum dedit.  Erat enim formosa valde, et incredibili pulchritudine,
omnium oculis gratiosa et amabilis videbatur.

2:16 Ducta est itaque ad cubiculum regis Assueri mense decimo,
qui vocatur Tebeth, septimo anno regni eius.

2:17 Et adamavit eam rex plus quam omnes mulieres, habuitque gratiam
et misericordiam coram eo super omnes mulieres, et posuit diadema
regni in capite eius, fecitque eam regnare in loco Vasthi.

2:18 Et iussit convivium praeparari permagnificum cunctis principibus,
et servis suis pro coniunctione, et nuptiis Esther.  Et dedit requiem
universis provinciis, ac dona largitus est iuxta magnificentiam principalem.



3. MARDOCHAEUS CONIURATIONEM IANITORUM PATEFACIT, 2:19-23.


2:19 Cumque secundo quaererentur virgines et congregarentur,
Mardochaeus manebat ad ianuam regis:

2:20 necdum prodiderat Esther patriam, et populum suum, iuxta
mandatum eius.  Quidquid enim ille praecipiebat, observabat Esther:
et ita cuncta faciebat ut eo tempore solita erat, quo eam
parvulam nutriebat.

2:21 Eo igitur tempore, quo Mardochaeus ad regis ianuam morabatur,
irati sunt Bagathan, et Thares duo eunuchi regis, qui ianitores erant,
et in primo palatii limine praesidebant: volueruntque insurgere
in regem, et occidere eum.

2:22 Quod Mardochaeum non latuit, statimque nunciavit reginae Esther:
et illa regi ex nomine Mardochaei, qui ad se rem detulerat.

2:23 Quaesitum est, et inventum: et appensus est uterque eorum
in patibulo.  Mandatumque est historiis, et annalibus traditum
coram rege.



4. AMAN POPULUM IUDAEORUM PERDERE VULT, 3:1-15.


3:1 Post haec rex Assuerus exaltavit Aman filium Amadathi, qui erat
de stirpe Agag: et posuit solium eius super omnes principes, quos habebat.

3:2 Cunctique servi regis, qui in foribus palatii versabantur,
flectebant genua, et adorabant Aman: sic enim praeceperat eis imperator.
solus Mardochaeus non flectebat genu, neque adorabat eum.

3:3 Cui dixerunt pueri regis, qui ad fores palatii praesidebant:
Cur praeter ceteros non observas mandatum regis?

3:4 Cumque hoc crebrius dicerent, et ille nollet audire,
nunciaverunt Aman, scire cupientes utrum perseveraret in sententia:
dixerat enim eis se esse Iudaeum.

3:5 Quod cum audisset Aman, et experimento probasset quod Mardochaeus
non flecteret sibi genu, nec se adoraret, iratus est valde,

3:6 et pro nihilo duxit in unum Mardochaeum mittere manus suas:
audierat enim quod esset gentis Iudaeae. magisque voluit omnem Iudaeorum,
qui erant in regno Assueri, perdere nationem.

3:7 Mense primo (cuius vocabulum est Nisan) anno duodecimo regni Assueri,
missa est sors in urnam, quae Hebraice dicitur phur, coram Aman,
quo die et quo mense gens Iudaeorum deberet interfici: et exivit
mensis duodecimus, qui vocatur Adar.

3:8 Dixitque Aman regi Assuero: Est populus per omnes provincias
regni tui dispersus, et a se mutuo separatus, novis utens legibus
et ceremoniis, insuper et regis scita contemnens.  Et optime
nosti quod non expediat regno tuo ut insolescat per licentiam.

3:9 si tibi placet, decerne, ut pereat, et decem millia talentorum
appendam arcariis gazae tuae.

3:10 Tulit ergo rex annulum, quo utebatur, de manu sua, et dedit
eum Aman filio Amadathi de progenie Agag, hosti Iudaeorum,

3:11 dixitque ad eum: Argentum, quod tu polliceris, tuum sit.
de populo age quod tibi placet.

3:12 Vocatique sunt scribae regis mense primo Nisan, tertiadecima
die eiusdem mensis: et scriptum est, ut iusserat Aman, ad omnes
satrapas regis, et iudices provinciarum, diversarumque gentium,
ut quaeque gens legere poterat, et audire pro varietate linguarum
ex nomine regis Assueri: et litterae signatae ipsius annulo,

3:13 missae sunt per cursores regis ad universas provincias ut
occiderent atque delerent omnes Iudaeos, a puero usque ad senem,
parvulos, et mulieres, uno die, hoc est tertiodecimo mensis duodecimi,
qui vocatur Adar, et bona eorum diriperent.

3:14 Summa autem epistolarum haec fuit, ut omnes provinciae scirent,
et pararent se ad praedictam diem.

3:15 Festinabant cursores, qui missi erant, regis imperium explere.
Statimque in Susan pependit edictum, rege et Aman celebrante convivium,
et cunctis Iudaeis, qui in urbe erant, flentibus.



5. MARDOCHAEUS REGINAM INVOCAT, 4:1-17.


4:1 Quae cum audisset Mardochaeus, scidit vestimenta sua, et indutus
est sacco, spargens cinerem capiti: et in platea mediae civitatis
voce magna clamabat, ostendens amaritudinem animi sui,

4:2 et hoc eiulatu usque ad fores palatii gradiens.  Non enim erat
licitum indutum sacco aulam regis intrare.

4:3 In omnibus quoque provinciis, oppidis, ac locis, ad quae crudele
regis dogma pervenerat, planctus ingens erat apud Iudaeos, ieiunium,
ululatus, et fletus, sacco et cinere multis pro strato utentibus.

4:4 Ingressae autem sunt puellae Esther et eunuchi, nunciaveruntque ei.
Quod audiens consternata est: et vestem misit, ut ablato sacco
induerent eum: quam accipere noluit.

4:5 Accitoque Athach eunucho, quem rex ministrum ei dederat,
praecepit ei ut iret ad Mardochaeum, et disceret ab eo cur hoc faceret.

4:6 Egressusque Athach, ivit ad Mardochaeum stantem in platea civitatis,
ante ostium palatii:

4:7 qui indicavit ei omnia, quae acciderant, quo modo Aman promisisset,
ut in thesauros regis pro Iudaeorum nece inferret argentum.

4:8 exemplar quoque edicti, quod pendebat in Susan, dedit ei,
ut reginae ostenderet, et moneret eam, ut intraret ad regem,
et deprecaretur eum pro populo suo.

4:9 Regressus Athach, nunciavit Esther omnia, quae Mardochaeus dixerat.

4:10 Quae repondit ei, et iussit ut diceret Mardochaeo:

4:11 Omnes servi regis, et cunctae, quae sub ditione eius sunt,
norunt provinciae, quod sive vir, sive mulier non vocatus,
interius atrium regis intraverit, absque ulla cunctatione statim
interficiatur: nisi forte rex auream virgam ad eum tetenderit pro
signo clementiae, atque ita possit vivere.  Ego igitur quo modo ad
regem intrare potero, quae triginta iam diebus non sum vocata ad eum?

4:12 Quod cum audisset Mardochaeus,

4:13 rursum mandavit Esther, dicens: Ne putes quod animam tuam
tantum liberes, quia in domo regis es prae cunctis Iudaeis:

4:14 si enim nunc silueris, per aliam occasionem liberabuntur Iudaei:
et tu, et domus patris tui peribitis.  Et quis novit utrum idcirco ad
regnum veneris, ut in tali tempore parareris?

4:15 Rursumque Esther haec Mardochaeo verba mandavit:

4:16 Vade et congrega omnes Iudaeos, quos in Susan repereris,
et orate pro me.  Non comedatis, et non bibatis tribus diebus,
et tribus noctibus: et ego cum ancillis meis similiter ieiunabo,
et tunc ingrediar ad regem contra legem faciens, non vocata,
tradensque me morti et periculo.

4:17 Ivit itaque Mardochaeus, et fecit omnia, quae ei Esther praeceperat.



II. SALUS IUDAEORUM, 5:1-10:3.


1. ESTHER A XERXE BENIGNE SUSCIPITUR, 5:1-8.


5:1 Die autem tertio induta est Esther regalibus vestimentis,
et stetit in atrio domus regiae, quod erat interius, contra
basilicam regis: at ille sedebat super solium suum in consistorio
palatii contra ostium domus.

5:2 Cumque vidisset Esther reginam stantem, placuit oculis eius,
et extendit contra eam virgam auream, quam tenebat manu:
Quae accedens, osculata est summitatem virgae eius:

5:3 Dixitque ad eam rex: Quid vis Esther regina? quae est petitio tua?
etiam si dimidiam partem regni petieris, dabitur tibi.

5:4 At illa respondit: Si regi placet, obsecro ut venias ad me hodie,
et Aman tecum ad convivium, quod paravi.

5:5 Statimque Rex, Vocate, inquit, cito Aman ut Esther obediat voluntati.
Venerunt itaque rex et Aman ad convivium, quod eis regina paraverat.

5:6 Dixitque ei rex, postquam vinum biberat abundanter: Quid petis
ut detur tibi? et pro qua re postulas? etiam si dimidiam partem
regni mei petieris, impetrabis.

5:7 Cui respondit Esther: Petitio mea, et preces sunt istae:

5:8 Si inveni in conspectu regis gratiam, et si regi placet ut det
mihi quod postulo, et meam impleat petitionem: veniat rex et Aman
ad convivium quod paravi eis, et cras aperiam regi voluntatem meam.



2. AMAN PRO MARDOCHAEO PATIBULUM PARAT, 5:9-14.


5:9 Egressus est itaque illo die Aman laetus et alacer.
Cumque vidisset Mardochaeum sedentem ante fores palatii,
et non solum non assurrexisse sibi, sed nec motum quidem
de loco sessionis suae, indignatus est valde:

5:10 et dissimulata ira, reversus in domum suam, convocavit ad se
amicos suos, et Zares uxorem suam:

5:11 et exposuit illis magnitudinem divitiarum suarum,
filiorumque turbam, et quanta eum gloria super omnes principes
et servos suos rex elevasset.

5:12 Et post haec ait: Regina quoque Esther nullum alium vocavit
ad convivium cum rege, praeter me: apud quam etiam cras cum rege
pransurus sum.

5:13 Et cum haec omnia habeam, nihil me habere puto, quamdiu videro
Mardochaeum Iudaeum sedentem ante fores regias.

5:14 Responderuntque ei Zales uxor eius, et ceteri amici:
Iube parari excelsam trabem, habentem altitudinis quinquaginta cubitos,
et dic mane regi ut appendatur super eam Mardochaeus,
et sic ibis cum rege laetus ad convivium.  Placuit ei consilium,
et iussit excelsam parari crucem.



3. MARDOCHAEUS A REGE HONORATUR, 6:1-13.


6:1 Noctem illam duxit rex insomnem, iussitque sibi afferri historias
et annales priorum temporum.  Quae cum illo praesente legerentur,

6:2 ventum est ad illum locum ubi scriptum erat quo modo nunciasset
Mardochaeus insidias Bagathan, et Thares eunuchorum, regem Assuerum
iugulare cupientium.

6:3 Quod cum audisset rex, ait: Quid pro hac fide honoris ac praemii
Mardochaeus consecutus est?  Dixerunt ei servi illius ac ministri:
Nihil omnino mercedis accepit.

6:4 Statimque rex, Quis est, inquit, in atrio?  Aman quippe interius
atrium domus regiae intraverat, ut suggereret regi, et iuberet
Mardochaeum affigi patibulo, quod ei fuerat praeparatum.

6:5 Responderunt pueri: Aman stat in atrio.  Dixitque rex: Ingrediatur.

6:6 Cumque esset ingressus, ait illi: Quid debet fieri viro, quem rex
honorare desiderat?  Cogitans autem in corde suo Aman, et reputans
quod nullum alium rex, nisi se, vellet honorare,

6:7 respondit: Homo, quem rex honorare cupit,

6:8 debet indui vestibus regiis, et imponi super equum, qui de sella
regis est, et accipere regium diadema super caput suum,

6:9 et primus de regiis principibus, ac tyrannis teneat equum eius,
et per plateam civitatis incedens clamet, et dicat: Sic honorabitur,
quemcumque voluerit rex honorare.

6:10 Dixitque ei rex: Festina, et sumpta stola et equo, fac, ut locutus es,
Mardochaeo Iudaeo, qui sedet ante fores palatii.  Cave ne quidquam de his,
quae locutus es, praetermittas.

6:11 Tulit itaque Aman stolam et equum, indutumque Mardochaeum in
platea civitatis, et impositum equo praecedebat, atque clamabat:
Hoc honore condignus est, quemcumque rex voluerit honorare.

6:12 Reversusque est Mardochaeus ad ianuam palatii: et Aman festinavit
ire in domum suam, lugens et operto capite:

6:13 narravitque Zares uxori suae, et amicis omnia quae evenissent sibi.
Cui responderunt sapientes, quos habebat in consilio, et uxor eius:
Si de semine Iudaeorum est Mardochaeus, ante quem cadere coepisti,
non poteris ei resistere, sed cades in conspectu eius.



4. AMAN SUSPENDITUR ET MARDOCHAEUS PROMOVETUR, 6:14-8:2.


6:14 Adhuc illis loquentibus, venerunt eunuchi regis, et cito eum
ad convivium, quod regina paraverat, pergere compulerunt.

7:1 Intravit itaque rex et Aman, ut biberent cum regina.

7:2 Dixitque ei rex etiam secunda die, postquam vino incaluerat:
Quae est petitio tua Esther ut detur tibi? et quid vis fieri?
etiam si dimidiam partem regni mei petieris, impetrabis.

7:3 Ad quem illa respondit: Si inveni gratiam in oculis tuis o rex,
et si tibi placet, dona mihi animam meam pro qua rogo, et populum
meum pro quo obsecro.

7:4 Traditi enim sumus ego et populus meus, ut conteramur, iugulemur,
et pereamus.  Atque utinam in servos et famulas venderemur:
esset tolerabile malum, et gemens tacerem: nunc autem hostis noster est,
cuius crudelitas redundat in regem.

7:5 Respondensque rex Assuerus ait: Quis est iste, et cuius potentiae,
ut haec audeat facere?

7:6 Dixitque Esther: Hostis et inimicus noster pessimus iste est Aman.
Quod ille audiens, illico obstupuit, vultum regis ac reginae ferre
non sustinens.

7:7 Rex autem iratus surrexit, et de loco convivii intravit in
hortum arboribus consitum.  Aman quoque surrexit ut rogaret Esther
reginam pro anima sua, intellexit enim a rege sibi paratum malum.

7:8 Qui cum reversus esset de horto nemoribus consito, et intrasset
convivii locum, reperit Aman super lectulum corruisse, in quo
iacebat Esther, et ait: Etiam reginam vult opprimere, me praesente,
in domo mea.  Necdum verbum de ore regis exierat, et statim operuerunt
faciem eius.

7:9 Dixitque Harbona, unus de eunuchis, qui stabant in ministerio regis:
En lignum, quod paraverat Mardochaeo, qui locutus est pro rege,
stat in domo Aman, habens altitudinis quinquaginta cubitos.
Cui dixit rex: Appendite eum in eo.

7:10 Suspensus est itaque Aman in patibulo quod paraverat Mardochaeo:
et regis ira quievit.

8:1 Die illo dedit rex Assuerus Esther reginae domum Aman
adversarii Iudaeorum, et Mardochaeus ingressus est ante faciem regis.
Confessa est enim ei Esther quod esset patruus suus.

8:2 Tulitque rex annulum, quem ab Aman recipi iusserat, et tradidit
Mardochaeo.  Esther autem constituit Mardochaeum super domum suam.



5. EDICTUM EDICTO REPELLITUR, 8:3-17.


8:3 Nec his contenta, procidit ad pedes regis, flevitque et locuta
ad eum oravit ut malitiam Aman Agagitae, et machinationes eius pessimas,
quas excogitaverat contra Iudaeos, iuberet irritas fieri.

8:4 At ille ex more sceptrum aureum protendit manu, quo signum
clementiae monstrabatur: illaque consurgens stetit ante eum,

8:5 et ait: Si placet regi, et si inveni gratiam in oculis eius,
et deprecatio mea non ei videtur esse contraria, obsecro, ut novis
epistolis, veteres Aman litterae, insidiatoris et hostis Iudaeorum,
quibus eos in cunctis regis provinciis perire praeceperat, corrigantur.

8:6 Quo modo enim potero sustinere necem et interfectionem populi mei?

8:7 Responditque rex Assuerus Esther reginae, et Mardochaeo Iudaeo:
Domum Aman concessi Esther, et ipsum iussi affigi cruci, quia ausus
est manum mittere in Iudaeos.

8:8 Scribite ergo Iudaeis, sicut vobis placet, regis nomine,
signantes litteras annulo meo.  Haec enim consuetudo erat,
ut epistolis, quae ex regis nomine mittebantur, et illius annulo
signatae erant, nemo auderet contradicere.

8:9 Accitisque scribis et librariis regis (erat autem tempus tertii
mensis, qui appellatur Siban) vigesima et tertia die illius scriptae
sunt epistolae, ut Mardochaeus voluerat, ad Iudaeos, et ad principes,
procuratoresque et iudices, qui centum vigintiseptem provinciis ab
India usque ad Aethiopiam praesidebant: provinciae atque provinciae,
populo et populo iuxta linguas et litteras suas, et Iudaeis,
prout legere poterant, et audire.

8:10 Ipsaeque epistolae, quae regis nomine mittebantur, annulo ipsius
obsignatae sunt, et missae per veredarios: qui per omnes provincias
discurrentes, veteres litteras novis nunciis praevenirent.

8:11 Quibus imperavit rex, ut convenirent Iudaeos per singulas civitates,
et in unum praeciperent congregari ut starent pro animabus suis,
et omnes inimicos suos cum coniugibus ac liberis et universis domibus,
interficerent atque delerent, et spolia eorum diriperent.

8:12 Et constituta est per omnes provincias una ultionis dies,
id est tertiadecima mensis duodecimi Adar.

8:13 Summaque epistolae haec fuit, ut in omnibus terris ac populis,
qui regis Assueri subiacebant imperio, notum fieret, paratos esse
Iudaeos ad capiendam vindictam de hostibus suis.

8:14 Egressique sunt veredarii celeres nuncia perferentes,
et edictum regis pependit in Susan.

8:15 Mardochaeus autem de palatio, et de conspectu regis egrediens,
fulgebat vestibus regiis, hyacinthinis videlicet et aeriis,
coronam auream portans in capite, et amictus serico pallio atque purpureo.
Omnisque civitas exultavit, atque laetata est.

8:16 Iudaeis autem nova lux oriri visa est, gaudium, honor, et tripudium.

8:17 Apud omnes populos, urbes, atque provincias, quocumque regis
iussa veniebant, mira exultatio, epulae atque convivia, et festus dies:
in tantum ut plures alterius gentis et sectae eorum religioni et ceremoniis
iungerentur.  Grandis enim cunctos Iudaici nominis terror invaserat.



6. IUDAEI AB INIMICIS SE VINDICANT, 9:1-19.


9:1 Igitur duodecimi mensis, quem Adar vocari ante iam diximus,
tertiadecima die, quando cunctis Iudaeis interfectio parabatur,
et hostes eorum inhiabant sanguini, versa vice Iudaei superiores
esse coeperunt, et se de adversariis vindicare.

9:2 Congregatique sunt per singulas civitates, oppida, et loca ut
extenderent manum contra inimicos, et persecutores suos.
Nullusque ausus est resistere, eo quod omnes populos magnitudinis
eorum formido penetrarat.

9:3 Nam et provinciarum indices, et duces, et procuratores,
omnisque dignitas, quae singulis locis ac operibus praeerat,
extollebant Iudaeos timore Mardochaei:

9:4 quem principem esse palatii, et plurimum posse cognoverant:
fama quoque nominis eius crescebat quotidie, et per cunctorum ora volitabat.

9:5 Itaque percusserunt Iudaei inimicos suos plaga magna,
et occiderunt eos, reddentes eis quod sibi paraverant facere:

9:6 in tantum ut etiam in Susan quingentos viros interficerent,
extra decem filios Aman Agagitae hostis Iudaeorum: quorum ista sunt nomina:

9:7 Pharsandatha, et Delphon, et Esphatha,

9:8 et Phoratha, et Adalia, et Aridatha,

9:9 et Phermesta et Arisai, et Aridai, et Iezatha.

9:10 Quos cum occidissent, praedas de substantiis eorum tangere noluerunt.

9:11 Statimque numerus eorum, qui occisi erant in Susan,
ad regem relatus est.

9:12 Qui dixit reginae: In urbe Susan interfecerunt Iudaei
quingentos viros, et alios decem filios Aman: quantam putas eos
exercere caedem in universis provinciis?  Quid ultra postulas,
et quid vis ut fieri iubeam?

9:13 Cui illa respondit: Si regi placet, detur potestas Iudaeis,
ut sicut fecerunt hodie in Susan, sic et cras faciant, et decem
filii Aman in patibulis suspendantur.

9:14 Praecepitque rex ut ita fieret.  Statimque in Susan pependit edictum,
et decem filii Aman suspensi sunt.

9:15 Congregatis Iudaeis quartadecima die mensis Adar, interfecti sunt
in Susan trecenti viri: nec eorum ab illis direpta substantia est.

9:16 Sed et per omnes provincias, quae ditioni regis subiacebant,
pro animabus suis steterunt Iudaei, interfectis hostibus ac
persecutoribus suis: in tantum ut septuagintaquinque millia occisorum
implerentur, et nullus de substantiis eorum quidquam contingeret.

9:17 Dies autem tertiusdecimus mensis Adar primus apud omnes
interfectionis fuit, et quartadecima die caedere desierunt.
Quem constituerunt esse sollemnem, ut in eo omni tempore deinceps
vacarent epulis, gaudio atque conviviis.

9:18 At hi, qui in urbe Susan caedem exercuerant, tertiodecimo
et quartodecimo die eiusdem mensis in caede versati sunt:
quintodecimo autem die percutere desierunt.  Et idcirco eundem diem
constituerunt sollemnem epularum atque laetitiae.

9:19 Hi vero Iudaei, qui in oppidis non muratis ac villis morabantur,
quartumdecimum diem mensis Adar conviviorum et gaudii decreverunt,
ita ut exultent in eo, et mittant sibi mutuo partes epularum et ciborum.



7. CELEBRATIO FESTI PHURIM SANCITUR, 9:20-32.


9:20 Scripsit itaque Mardochaeus omnia haec, et litteris comprehensa
misit ad Iudaeos, qui in omnibus regis provinciis morabantur,
tam in vicino positis, quam procul,

9:21 ut quartamdecimam et quintamdecimam diem mensis Adar pro festis
susciperent, et revertente semper anno sollemni celebrarent honore:

9:22 quia in ipsis diebus se ulti sunt Iudaei de inimicis suis,
et luctus atque tristitia in hilaritatem gaudiumque conversa sunt,
essentque dies isti epularum atque laetitiae, et mitterent sibi
invicem ciborum partes, et pauperibus munuscula largirentur.

9:23 Susceperuntque Iudaei in sollemnem ritum cuncta quae eo tempore
facere coeperant, et quae Mardochaeus litteris facienda mandaverat.

9:24 Aman enim, filius Amadathi stirpis Agag, hostis et adversarius
Iudaeorum, cogitavit contra eos malum, ut occideret illos,
atque deleret: et misit phur, quod nostra lingua vertitur in sortem.

9:25 Et postea ingressa est Esther ad regem, obsecrans ut conatus eius,
litteris regis irriti fierent: et malum, quod contra Iudaeos cogitaverat,
reverteretur in caput eius.  Denique et ipsum et filios eius
affixerunt cruci,

9:26 atque ex illo tempore dies isti appellati sunt phurim, id est sortium:
eo quod phur, id est sors, in urnam missa fuerit.  Et cuncta,
quae gesta sunt, epistolae, id est libri huius volumine continentur:

9:27 quaeque sustinuerunt, et quae deinceps immutata sunt,
susceperunt Iudaei super se et semen suum, et super cunctos,
qui religioni eorum voluerunt copulari, ut nulli liceat duos
hos dies absque sollemnitate transigere: quos scriptura testatur,
et certa expetunt tempora, annis sibi iugiter succedentibus.

9:28 Isti sunt dies, quos nulla umquam delebit oblivio: et per
singulas generationes cunctae in toto orbe provinciae celebrabunt:
nec est ulla civitas, in qua dies phurim, id est sortium, non observentur
a Iudaeis, et ab eorum progenie, quae his ceremoniis obligata est.

9:29 Scripseruntque Esther regina filia Abihail, et Mardochaeus
Iudaeus etiam secundam epistolam, ut omni studio dies ista sollemnis
sanciretur in posterum.

9:30 et miserunt ad omnes Iudaeos, qui in centum viginti septem
provinciis regis Assueri versabantur, ut haberent pacem,
et susciperent veritatem,

9:31 observantes Dies sortium, et suo tempore cum gaudio celebrarent:
sicut constituerant Mardochaeus et Esther, et illi observanda
susceperunt a se, et a semine suo ieiunia, et clamores, et Sortium dies,

9:32 et omnia, quae libri huius, qui vocatur Esther, historia continentur.



8. SUMMA DIGNITAS MARDOCHAEI, 10:1-3.


10:1 Rex vero Assuerus omnem terram, et cunctas maris insulas
fecit tributarias:

10:2 cuius fortitudo et imperium, et dignitas atque sublimitas,
qua exaltavit Mardochaeum, scripta sunt in libris Medorum, atque Persarum:

10:3 et quomodo Mardochaeus Iudaici generis secundus a rege Assuero fuerit:
et magnus apud Iudaeos et acceptabilis plebi fratrum suorum, quaerens
bona populo suo, et loquens ea, quae ad pacem seminis sui pertinerent.





PARS ALTERA.
SUPPLEMENTA DEUTEROCANONICA, 10:4-16:24.




1. FINIS LIBRI, 10:4-11:1 [F:1-11].

QUAE HABENTUR IN HEBRAEO, PLENA FIDE EXPRESSI.  HAEC AUTEM,
QUAE SEQUUNTUR, SCRIPTA REPERI IN EDITIONE VULGATA, QUAE GRAECORUM
LINGUA ET LITTERIS CONTINENTUR: ET INTERIM POST FINEM LIBRI HOC
CAPITULUM FEREBATUR: QUOD IUXTA CONSUETUDINEM NOSTRAM OBELO,
ID EST VERU PRAENOTAVIMUS.


10:4 Dixitque Mardochaeus: A Deo facta sunt ista.

10:5 Recordatus sum somnii, quod videram, haec eadem significantis:
nec eorum quidquam irritum fuit.

10:6 Parvus fons, qui crevit in fluvium, et in lucem, solemque
conversus est, et in aquas plurimas redundavit: Esther est, quam rex
accepit uxorem, et voluit esse reginam.

10:7 Duo autem dracones: ego sum, et Aman.

10:8 Gentes, quae convenerant: hi sunt, qui conati sunt delere
nomen Iudaeorum.

10:9 Gens autem mea: Israel est, quae clamavit ad Dominum, et salvum
fecit Dominus populum suum: liberavitque nos ab omnibus malis,
et fecit signa magna atque portenta inter Gentes:

10:10 et duas sortes esse praecepit, unam Populi Dei, et alteram
cunctarum Gentium.

10:11 Venitque utraque sors in statutum ex illo iam tempore diem
coram Deo universis gentibus:

10:12 et recordatus est Dominus populi sui, ac misertus est hereditatis suae.

10:13 Et observabuntur dies isti in mense Adar quartadecima,
et quintadecima die eiusdem mensis, cum omni studio, et gaudio
in unum coetum populi congregati, in cunctas deinceps generationes
populi Israel.

11:1 Anno quarto regnantibus Ptolemaeo, et Cleopatra, attulerunt
Dosithaeus, qui se Sacerdotem, et Levitici generis ferebat,
et Ptolemaeus filius eius hanc epistolam phurim, quam dixerunt
interpretatum esse Lysimachum Ptolemaei filium in Ierusalem.



2. INITIUM LIBRI, 11:2-12:6a [A:1-17].

HOC QUOQUE PRINCIPIUM ERAT IN EDITIONE VULGATA, QUOD NEC IN HEBRAEO,
NEC APUD ULLUM FERTUR INTERPRETUM.


11:2 Anno secundo, regnante Artaxerxe maximo, prima die mensis Nisan,
vidit somnium Mardochaeus filius Iairi, filii Semei, filii Cis,
de tribu Beniamin:

11:3 homo Iudaeus, qui habitabat in urbe Susis, vir magnus,
et inter primos aulae regiae.

11:4 (b) Erat autem de eo numero captivorum, quos transtulerat
Nabuchodonosor rex Babylonis de Ierusalem cum Ieconia rege Iuda:

11:5 et hoc eius somnium fuit: Apparuerunt voces, et tumultus,
et tonitrua, et terraemotus, et conturbatio super terram:

11:6 et ecce duo dracones magni, paratique contra se in praelium.

11:7 Ad quorum clamorem cunctae concitatae sunt nationes,
ut pugnarent contra gentem iustorum.

11:8 Fuitque dies illa tenebrarum et discriminis, tribulationis
et angustiae, et ingens formido super terram.

11:9 Conturbataque est gens iustorum timentium mala sua,
et praeparata ad mortem.

11:10 Clamaveruntque ad Deum: et illis vociferantibus, fons parvus
crevit in fluvium maximum, et in aquas plurimas redundavit.

11:11 Lux et sol ortus est, et humiles exaltati sunt,
et devoraverunt inclytos.

11:12 Quod cum vidisset Mardochaeus, et surrexisset de strato,
cogitabat quid Deus facere vellet: et fixum habebat in animo,
scire cupiens quid significaret somnium.

12:1 Morabatur (c) autem eo tempore in aula regis cum Bagatha et Thara
eunuchis regis, qui ianitores erant palatii.

12:2 Cumque intellexisset cogitationes eorum, et curas diligentius
pervidisset, didicit quod conarentur in regem Artaxerxem manus mittere,
et nunciavit super eo regi.

12:3 Qui de utroque, habita quaestione, confessos iussit duci ad mortem.

12:4 Rex autem quod gestum erat, scripsit in commentariis:
sed et Mardochaeus rei memoriam litteris tradidit.

12:5 Praecepitque ei rex, ut in aula palatii moraretur,
datis ei pro delatione muneribus.

12:6a Aman vero filius Amadathi bugaeus erat gloriosissimus coram rege,
et voluit nocere Mardochaeo, et populo eius pro duobus eunuchis regis,
qui fuerant interfecti.

HUCUSQUE PROOEMIUM.



3. AD 3:14 SUPPLEMENTUM, 12:6b-13:7 [B:1a-7].

QUAE SEQUUTUR, IN EO LOCO POSITA ERANT, UBI SCRIPTUM EST IN VOLUMINE,
Et diripuerunt bona, vel substantias eorum.  QUAE IN SOLA VULGATA
EDITIONE REPERIMUS.


12:6b Epistolae autem hoc exemplar fuit.

13:1 Rex maximus Artaxerxes ab India usque Aethiopiam centum
vigintiseptem provinciarum principibus, et ducibus, qui eius
imperio subiecti sunt, salutem.

13:2 Cum plurimis gentibus imperarem, et universum orbem meae
ditioni subiugassem, volui nequaquam abuti potentiae magnitudine,
sed clementia et lenitate gubernare subiectos, ut absque ullo terrore
vitam silentio transigentes, optata cunctis mortalibus pace fruerentur.

13:3 Quaerente autem me a consiliariis meis quomodo posset hoc impleri,
unus qui sapientia et fide ceteros praecellebat, et erat post regem
secundus, Aman nomine,

13:4 indicavit mihi in toto orbe terrarum populum esse dispersum,
qui novis uteretur legibus, et contra omnium Gentium consuetudinem
faciens, Regum iussa contemneret, et universarum concordiam nationum
sua dissensione violaret.

13:5 Quod cum didicissemus, videntes unam gentem rebellem adversus
omne hominum genus perversis uti legibus, nostrisque iussionibus contraire,
et turbare subiectarum nobis provinciarum pacem atque concordiam,

13:6 iussimus ut quoscumque Aman, qui omnibus provinciis praepositus est,
et secundus a rege, et quem patris loco colimus, monstraverit,
cum coniugibus ac liberis deleantur ab inimicis suis, nullusque eorum
misereatur, quartadecima die duodecimi mensis Adar anni praesentis:

13:7 ut nefarii homines uno die ad inferos descendentes,
reddant imperio nostro pacem, quam turbaverant.

HUCUSQUE EXEMPLAR EPISTOLAE.



4. AD 4:17 SUPPLEMENTUM, 13:8-14:19 [C:1-30].

QUAE SEQUUNTUR, POST EUM LOCUM SCRIPTA REPERI, UBI LEGITUR,
Pergensque Mardochaeus, fecit omnia, quae ei mandaverat Esther.
NEC TAMEN HABENTUR IN HEBRAICO ET APUD NULLUM PENITUS FERUNTUR INTERPRETUM.


13:8 Mardochaeus autem deprecatus est Dominum, memor omnium operum eius,

13:9 et dixit: Domine Domine rex omnipotens, in ditione enim tua
cuncta sunt posita, et non est qui possit tuae resistere voluntati,
si decreveris salvare Israel.

13:10 Tu fecisti caelum et terram, et quidquid caeli ambitu continetur.

13:11 Dominus omnium es, nec est qui resistat maiestati tuae.

13:12 Cuncta nosti, et scis quia non pro superbia et contumelia, et
aliqua gloriae cupiditate fecerim hoc, ut non adorarem Aman superbissimum,

13:13 (Libenter enim pro salute Israel etiam vestigia pedum eius
deosculari paratus essem,)

13:14 sed timui ne honorem Dei mei transferrem ad hominem,
et ne quemquam adorarem, excepto Deo meo.

13:15 Et nunc Domine rex Deus Abraham miserere populi tui,
quia volunt nos inimici nostri perdere, et hereditatem tuam delere.

13:16 Ne despicias partem tuam, quam redemisti tibi de Aegypto.

13:17 Exaudi deprecationem meam, et propitius esto sorti et funiculo tuo,
et converte luctum nostrum in gaudium, ut viventes laudemus nomen
tuum Domine, et ne claudas ora te canentium.

13:18 Omnis quoque Israel pari mente et obsecratione clamavit
ad Dominum, eo quod eis certa mors impenderet.

14:1 Esther quoque regina confugit ad Dominum, pavens periculum,
quod imminebat.

14:2 Cumque deposuisset vestes regias, fletibus et luctui apta
indumenta suscepit, et pro unguentis variis, cinere et stercore
implevit caput, et corpus suum humiliavit ieiuniis: omniaque loca,
in quibus antea laetari consueverat, crinium laceratione complevit.

14:3 Et deprecabatur Dominum Deum Israel, dicens: Domine mi,
qui rex noster es solus, adiuva me solitariam, et cuius praeter
te nullus est auxiliator alius.

14:4 Periculum meum in manibus meis est.

14:5 Audivi a patre meo (d) quod tu Domine tulisses Israel de
cunctis Gentibus, et patres nostros ex omnibus retro maioribus suis,
ut possideres hereditatem sempiternam, fecistique eis sicut locutus es.

14:6 Peccavimus in conspectu tuo, et idcirco tradidisti nos in
manus inimicorum nostrorum:

14:7 coluimus enim deos eorum.  Iustus es Domine:

14:8 et nunc non eis sufficit, quod durissima nos opprimunt servitute,
sed robur manuum suarum, idolorum potentiae deputantes,

14:9 volunt tua mutare promissa, et delere hereditatem tuam,
et claudere ora laudantium te, atque extinguere gloriam templi
et altaris tui,

14:10 ut aperiant ora Gentium, et laudent idolorum fortitudinem,
et praedicent carnalem regem in sempiternum.

14:11 Ne tradas Domine sceptrum tuum his, qui non sunt, ne rideant
ad ruinam nostram: sed converte consilium eorum super eos, et eum,
qui in nos coepit saevire, disperde.

14:12 Memento Domine, et ostende te nobis in tempore tribulationis nostrae,
et da mihi fiduciam Domine rex deorum, et universae potestatis:

14:13 tribue sermonem compositum in ore meo in conspectu leonis,
et transfer cor illius in odium hostis nostri, ut et ipse pereat,
et ceteri, qui ei consentiunt.

14:14 Nos autem libera manu tua, et adiuva me, nullum aliud
auxilium habentem, nisi te, Domine, qui habes omnium scientiam,

14:15 et nosti quia oderim gloriam iniquorum, et detester cubile
incircumcisorum, et onmis alienigenae.

14:16 Tu scis necessitatem meam, quod abominer signum superbiae et
gloriae meae, quod est super caput meum in diebus ostentationis meae,
et detester illud quasi pannum menstruatae, et non portem in diebus
silentii mei,

14:17 et quod non comederim in mensa Aman, nec mihi placuerit
convivium regis, et non biberim vinum libaminum:

14:18 et numquam laetata sit ancilla tua, ex quo huc translata
sum usque in praesentem diem, nisi in te Domine Deus Abraham.

14:19 Deus fortis super omnes, exaudi vocem eorum, qui nullam aliam
spem habent, et libera nos de manu iniquorum, et erue me a timore meo.



5. AD 4:8 SUPPLEMENTUM, 15:1-3 [B:7.5, B:8, & 4:9a].

HAEC QUOQUE ADDITA REPERI IN EDITIONE VULGATA.


15:1 Et mandavit ei (haud dubium quin esset Mardochaeus) ut
ingrederetur ad regem, et rogaret pro populo suo et pro patria sua.

15:2 Memorare (inquit) dierum humilitatis tuae, quomodo nutrita sis
in manu mea, quia Aman secundus a rege locutus est contra nos in mortem:

15:3 et tu invoca Dominum, et loquere regi pro nobis, et libera nos de morte.



6. AD 5:1 S. SUPPLEMENTUM, 15:4-19 [D:1-16].

NECNON ET ISTA QUAE SUBDITA SUNT.


15:4 Die autem tertio deposuit vestimenta ornatus sui,
et circumdata est gloria sua.

15:5 Cumque regio fulgeret habitu, et invocasset omnium rectorem
et salvatorem Deum, assumpsit duas famulas,

15:6 et super unam quidem innitebatur, quasi prae deliciis et
nimia teneritudine corpus suum ferre non sustinens:

15:7 altera autem famularum sequebatur dominam, defluentia in
humum indumenta sustentans.

15:8 Ipsa autem roseo colore vultum perfusa, et gratis ac nitentibus
oculis tristem celabat animum, et nimio timore contractum.

15:9 Ingressa igitur cuncta per ordinem ostia, stetit contra regem,
ubi ille residebat super solium regni sui, indutus vestibus regiis,
auroque fulgens, et pretiosis lapidibus, eratque terribilis aspectu.

15:10 Cumque elevasset faciem, et ardentibus oculis furorem pectoris
indicasset, regina corruit, et in pallorem colore mutato, lassum super
ancillulam reclinavit caput.

15:11 Convertitque Deus spiritum regis in mansuetudinem, et festinus
ac metuens exilivit de solio, et sustentans eam ulnis suis,
donec rediret ad se, his verbis blandiebatur:

15:12 Quid habes Esther?  Ego sum frater tuus, noli metuere.

15:13 Non morieris: non enim pro te, sed pro omnibus haec lex constituta est.

15:14 Accede igitur, et tange sceptrum.

15:15 Cumque illa reticeret, tulit auream virgam, et posuit super
collum eius, et osculatus est eam, et ait: Cur mihi non loqueris?

15:16 Quae respondit: Vidi te domine quasi Angelum Dei,
et conturbatum est cor meum prae timore gloriae tuae.

15:17 Valde enim mirabilis es domine, et facies tua plena est gratiarum.

15:18 Cumque loqueretur, rursus corruit, et pene exanimata est.

15:19 Rex autem turbabatur, et omnes ministri eius consolabantur eam.



7. AD 8:13 SUPPLEMENTUM, 16:1-24 [E:1-24].

EXEMPLAR EPISTOLAE REGIS ARTAXERXIS, QUAM PRO IUDAEIS AD TOTAS REGNI
SUI PROVINCIAS MISIT: QUOD ET IPSUM IN HEBRAICO VOLUMINE NON HABETUR.


16:1 Rex magnus Artaxerxes (e) ab India usque Aethiopiam centum
vigintiseptem provinciarum ducibus ac principibus, qui nostrae
iussioni obediunt, salutem dicit.

16:2 Multi bonitate principum et honore, qui in eos collatus est,
abusi sunt in superbiam:

16:3 et non solum subiectos regibus nituntur opprimere, sed datam
sibi gloriam non ferentes, in ipsos, qui dederunt, moliuntur insidias.

16:4 Nec contenti sunt gratias non agere beneficiis, et humanitatis
in se iura violare, sed Dei quoque cuncta cernentis arbitrantur se
posse fugere sententiam.

16:5 Et in tantum vesaniae proruperunt, ut eos, qui credita sibi
officia diligenter observant, et ita cuncta agunt ut omnium laude
digni sint, mendaciorum cuniculis conentur subvertere,

16:6 dum aures principum simplices, et ex sua natura alios aestimantes,
callida fraude decipiunt.

16:7 Quae res et ex veteribus probatur historiis, et ex his,
quae geruntur quotidie, quo modo malis quorumdam suggestionibus
regum studia depraventur.

16:8 Unde providendum est paci omnium provinciarum.

16:9 Nec putare debetis, si diversa iubeamus, ex animi nostri
venire levitate, sed pro qualitate et necessitate temporum,
ut reipublicae poscit utilitas, ferre sententiam.

16:10 Et ut manifestius quod dicimus, intelligatis, (f) Aman filius
Amadathi, et animo et gente Macedo, alienusque a Persarum sanguine,
et pietatem nostram sua crudelitate commaculans, peregrinus a nobis
susceptus est:

16:11 et tantam in se expertus humanitatem, ut pater noster vocaretur,
et adoraretur ab omnibus post regem secundus:

16:12 qui in tantum arrogantiae tumorem sublatus est, ut regno
privare nos niteretur et spiritu.

16:13 Nam Mardochaeum, cuius fide et beneficiis vivimus,
et consortem regni nostri Esther cum omni gente sua novis
quibusdam atque inauditis machinis expetivit in mortem:

16:14 hoc cogitans ut illis interfectis, insidiaretur nostrae
solitudini, et regnum Persarum transferret in Macedonas.

16:15 Nos autem a pessimo mortalium Iudaeos neci destinatos,
in nulla penitus culpa reperimus, sed econtrario iustis utentes legibus,

16:16 et filios altissimi et maximi, semperque viventis Dei,
cuius beneficio et patribus nostris et nobis regnum est traditum,
et usque hodie custoditur.

16:17 Unde eas litteras, quas sub nomine nostro ille direxerat,
sciatis esse irritas.

16:18 Pro quo scelere ante portas huius urbis, id est, Susan,
et ipse qui machinatus est, et omnis cognatio eius pendet in patibulis:
non nobis, sed Deo reddente ei quod meruit.

16:19 Hoc autem edictum, quod nunc mittimus, in cunctis
urbibus proponatur, ut liceat Iudaeis uti legibus suis.

16:20 Quibus debetis esse adminiculo, ut eos, qui se ad necem eorum
paraverant, possint interficere tertiadecima die mensis duodecimi,
qui vocatur Adar.

16:21 hanc enim diem, Deus omnipotens, moeroris et luctus,
eis vertit in gaudium.

16:22 Unde et vos inter ceteros festos dies, hanc habetote diem,
et celebrate eam cum omni laetitia, ut et in posterum cognoscatur,

16:23 onmes, qui fideliter Persis obediunt, dignam pro fide recipere
mercedem: qui autem insidiantur regno eorum, perire pro scelere.

16:24 Omnis autem provincia et civitas, quae noluerit sollemnitatis
huius esse particeps, gladio et igne pereat, et sic deleatur,
ut non solum hominibus, sed etiam bestiis invia sit in sempiternum,
pro exemplo contemptus, et inobedientiae.





PARALLELISMUS MEMBRORUM.


(a)   2: 6   2Rg 24:15; Inf 11:4.
(b)  11: 4   2Rg 24:15; Sup 2:6.
(c)  12: 1   Sup 2:21; 6:2.
(d)  14: 5   Dt 4:34.
(e)  16: 1   Sup 1:1.
(f)  16:10   Sup 3:1.





NOTAE MARGINALES.

[THESE NOTES STOOD IN THE MARGINS OF THE PRINTED VERSION OF THIS TEXT.
THE VERSE NUMBERS IN BRACKETS INDICATE THEIR APPROXIMATE LOCATIONS.
THEY TEND TO BE MORE SYNOPTIC IN NATURE THAN INTERPRETIVE.]


[ 1: 1]  Assuerus seu Xerxes convivium publicum apparat,
[ 1: 9]  Vasthi viris vinolentis se non monstrat,
[ 1:12b] ideoque regno privatur.
[ 2: 1]  Pro Xerxe virgines adducuntur,
[ 2: 5]  Edissa seu Esther quoque
[ 2: 9]  pro rege paratur
[ 2:15]  atque regina eligitur.
[ 2:19]  Bagathan et Thares regem occidere volebant.
[ 3: 1]  A Mardochaeo non adoratus
[ 3: 7]  sortem mittit
[ 3:12]  et edictum regium constituit.
[ 4: 1]  Mardochaeus cum ceteris Iudaeis ululat,
[ 4: 4]  reginam ad regem mittit,
[ 4: 9]  obedire nolentem
[ 4:12]  graviter et severe monet,
[ 4:15]  pro periclitante ieiunat et orat.
[ 5: 1]  Invitat regem et Aman
[ 5: 5b] semel atque iterum.
[ 5: 9]  Mardochaeus ante convivium alterum suspendendus.
[ 6: 1]  Mardochaeus coniurationem patefaciens
[ 6: 4]  iussu Xerxis
[ 6:11]  ab Aman circumducitur,
[ 6:12]  de inimico triumphaturus.
[ 6:14]  In convivio altero
[ 7: 1]  Aman ab Esther accusatur
[ 7: 6b] et a Xerxe ad patibulum damnatur,
[ 8: 1]  Mardochaeus autem ei sufficitur.
[ 8: 3]  Ab Esther rogatus rex mandat,
[ 8: 9]  ut Iudaei hostes suos occiderent,
[ 8:15]  quocirca Iudaei tripudiant.
[ 9: 1]  Susis die 13 Adar 500 viri
[ 9:11]  ac die 14 Adar 300 percutiuntur,
[ 9:16]  in provinciis die 13 Adar 75000 occiduntur;
[ 9:17]  in provinciis die 14, Susis die 15 Iudaei quiescunt ac laetantur.
[ 9:20]  Die 14 et 15 Adar Iudaei laetentur,
[ 9:29]  die quodam ieiunent.
[10: 1]  Secundus a rege.
[10: 4]  Somnium Mardochaei explicatur,
[11: 1]  liber Esther in Aegyptum fertur.
[11: 2]  Somnium Mardochaei narratur,
[12: 1]  Mardochaeus coniurationem ianitorum patefacit.
[12: 6b] Prior epistola Artaxerxis vel potius Xerxis.
[13: 8]  Deprecatio Mardochaei,
[14: 1]  obsecratio reginae Esther.
[15: 1]  Mardochaeus reginam monet.
[15: 4]  Esther ad regem ingreditur.
[16: 1]  Altera epistola Artaxerxis vel potius Xerxis.





APPENDIX CRITICA.

DISCREPANTIA LECTIONUM CLEMENTINARUM ATQUE
HEBRAICARUM ET GRAECARUM AB ANGELO ROCCA NOTATA.


Nulla differentia inter Vulgatam ac textum Heb. et Gr. a Rocca notatur.










End of Project Gutenberg's Latin Vulgate, Esther: Liber Esther, by Anonymous

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LATIN VULGATE, ESTHER ***

***** This file should be named 826.txt or 826.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        http://www.gutenberg.org/8/2/826/

Produced by Dennis McCarthy

Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License available with this file or online at
  www.gutenberg.org/license.


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation information page at www.gutenberg.org


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at 809
North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887.  Email
contact links and up to date contact information can be found at the
Foundation's web site and official page at www.gutenberg.org/contact

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org

Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit www.gutenberg.org/donate

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit:  www.gutenberg.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For forty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.

Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.

Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.